Co znajdziesz w artykule?
Zabieg T3 w zbożach jest ostatnim elementem walki z agrofagami. Chcąc uzyskać surowiec wysokiej jakości musimy przyjąć odpowiednią strategię fungicydową chroniącą kłos oraz wykształcające się ziarniaki.
Udział kłosa w asymilacji związków wypełniających ziarniaki wynosi – w zależności od gatunku zboża – od 12 do 41%. Zabiegiem, potocznie nazywanym T3, zazwyczaj zamykamy program ochrony zbóż. Wykonujemy go od końca fazy kłoszenia (warto dopisać fazę BBCH) do fazy dojrzałości wodnej ziarna (BBCH 71), a czasami nawet do dojrzałości mlecznej ziarna (BBCH 75), w zależności od presji infekcyjnej oraz warunków meteorologicznych. Przy takim terminie stosowania należy jednak bezwzględnie mieć na uwadze termin karencji środka.
Rozwojowi różnych gatunków grzybów z rodzaju Fusarium sprzyjają inne warunki pogodowe. Zawsze jeden lub dwa gatunki mogą rozwijać się w warunkach, w których zahamowaniu ulega rozwój pozostałych. Wówczas na plantacji dochodzi do dominacji gatunku Fusarium o zróżnicowanej szkodliwości, wynikającej z różnej skuteczności zwalczania poszczególnych gatunków grzybów z tego rodzaju. W kolejnych fazach rozwojowych na plantacjach zbóż występują: fuzarioza siewek, pleśń śniegowa, fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła, fuzarioza liści i w końcowym etapie wegetacji fuzarioza kłosów.
Największe zagrożenie – fuzarioza kłosów
Fuzarioza kłosów jest powszechną, porażającą kłosy zbóż chorobą grzybową, która występuje na całym świecie. Szkodliwość infekcji kłosów przez grzyby z rodzaju Fusarium wiąże się z obniżką plonu oraz pogorszeniem jakości ziarna. Mykotoksyny wytwarzane przez te patogeny są następstwem porażenia kłosów w okresie kwitnienia i dojrzewania ziarna. Najczęściej w ziarnie oznacza się trzy rodzaje mykotoksyn: DON, zearalenon i fumonizyny.
Kłosy zaatakowane przez grzyby z rodzaju Fusarium częściowo lub całkowicie zamierają. Przy wysokiej wilgotności pokrywają się białym lub różowym nalotem, na którym mogą powstawać pomarańczowe lub łososiowe skupienia zarodników. Bardzo trudne jest określenie optymalnego czasu zwalczania fuzariozy kłosa, gdyż należy się przy tym kierować okresem kwitnienia pszenicy i zarodnikowaniem grzyba. Najczęściej na zabiegi o wysokiej skuteczności działania mamy tylko kilka (3–6) dni. To pokazuje , iż ograniczanie rozwoju tych patogenów nie jest łatwe. . Bardzo istotne jest prowadzenie obserwacji na plantacjach oraz ocena danych meteorologicznych, która może ułatwić podjęcie decyzji o wykonaniu zabiegu ochronnego.
W drugiej połowie XX w. masowe występowanie fuzariozy kłosów obserwowano w wielu regionach świata: Ameryce Północnej i Południowej, Japonii, Chinach, na Bliskim Wschodzie i w wielu krajach europejskich. Przyjmuje się, że w Polsce odpowiedzialne za fuzariozę zbóż są przede wszystkim: Fusarium culmorum, Fusarium avenaceum, Fusarium graminearum, Fusarium nivale oraz Fusarium poae.
Udział poszczególnych gatunków bywa różny, w zależności od fazy rozwojowej zbóż oraz od warunków atmosferycznych w danym roku. W wielu publikacjach naukowych znajdziemy informacje, że to właśnie warunki meteorologiczne są głównym czynnikiem decydującym o rozprzestrzenianiu i infekcyjności grzybów z rodzaju Fusarium, a w szczególności gatunków wywołujących fuzariozę kłosów.
Do znacznego porażenia kłosów dochodzi, gdy jest wysoka wilgotność powietrza, a temperatura powyżej 15°C (optymalne podano w tabeli) utrzymuje się dłużej niż 24h. Deszcz jest jedną z dróg infekcji spowodowanej przez te patogeny, gdyż wraz z kroplami deszczu zarodniki konidialne, tzw. makrokonidia przedostają się w łanie na górne organy roślin (łącznie z kłosami). Po opadach deszczu z perytecjów wraz z wiatrem ulatniają się również askospory, które docierają bezpośrednio na kłosy. Określenie optymalnego czasu zwalczania fuzariozy kłosa jest tak trudne, gdyż należy się przy tym kierować okresem kwitnienia pszenicy i zarodnikowaniem grzybów, których – jak już wspomniano wcześniej – jest kilka rodzajów.
Wielokierunkowa walka
W obliczu rosnącego zagrożenia ze strony grzybów z rodzaju Fusarium, wynikającego przede wszystkim ze zmian klimatycznych, jak i z uodparnia się tych patogenów na substancje czynne z grupy triazoli, powinniśmy myśleć o strategii zmniejszania strat powodowanych przez tę kosmopolityczną grupę grzybów.
Obecnie zaleca się zintegrowane praktyki agrotechniczne, czyli łączenie fungicydów z uprawą odmian tolerancyjnych, płodozmianem oraz ochroną biologiczną. Te praktyki mają na celu zmniejszenie inokulum w glebie. Rycina 1 przedstawia schematycznie te działania. Nie wszystkie metody są u nas dostępne. Obecnie nie ma możliwości hodowli transgenicznej. Biorąc pod uwagę bariery wprowadzania zewnętrznych genów do odmian komercyjnych może minąć dużo czasu, zanim odmiany transgeniczne będą dostępne dla plantatorów.
Septorioza plew
Septorioza plew występuje głównie na plantacjach pszenicy i pszenżyta, ale może pojawiać się także na plantacjach jęczmienia i żyta. Patogen wywołujący chorobę przenosi się przez ziarno i resztki pożniwne. Atakuje wszystkie organy rośliny. Rozwojowi sprzyjają umiarkowane temperatury i wysoka wilgotność powietrza. Porażone kłosy mają na plewach brązowe lub fioletowo-brązowe plamy, ich brzegi i końce stopniowo zasychają.Jednocześnie pojawiają się na nich coraz liczniejsze ciemne, punktowe wzniesienia. Największe straty powstają, jeśli porażone zostaną liść flagowy i kłos. Rozwój choroby następuje bardzo szybko – w ciągu kilku dni może dojść do całkowitego opanowania kłosa. Porażenie kłosów ma bezpośredni wpływ na ograniczenie wypełnienia ziarna, a tym samym może silnie obniżyć masę tysiąca ziaren.
Wszechobecny mączniak prawdziwy
Przy bardzo sprzyjających rozwojowi chorób warunkach, zwłaszcza w uprawach jęczmienia, pszenżyta i żyta hybrydowego oraz niektórych bardzo podatnych odmianach pszenic na kłosach można obserwować objawy mączniaka prawdziwego zbóż i traw. Ekonomiczny próg szkodliwości dla tego patogena w fazie kłoszenia to pierwsze objawy porażenia na liściu podflagowym, flagowym lub na kłosie. Jest szczególnie groźny, gdy poraża plewy i ości.
Czernienie kłosów
Grzyby powodujące czernienie zbóż przynoszą straty tylko przy silnym i wczesnym porażeniu, zwłaszcza gdy plantacja z powodu warunków meteorologicznych czekała długo na zbiór.Wówczas następuje obniżenie plonu i jego jakości. Na kłosach pojawia się charakterystyczny czarny nalot, przypominający sadzę, który pokrywa kłos częściowo lub całkowicie. Na plantacjach chronionych w czasie wegetacji przez wykonanie zabiegów fungicydowych (zwłaszcza w terminie T3) czerni zbóż na kłosach jest znacznie mniej niż na plantacjach, na których nie wykonano chemicznej ochrony zbóż przed chorobami. Grzyby wywołujące czerń kłosów przenoszone są do magazynów i tam często rozwijają się dalej wraz z innymi grzybami, powodując pleśnienie ziarna.
Kiedy wykonać zabieg T3 w zbożach?
Decyzja dotycząca ochrony kłosów oraz górnych liści zbóż wymaga uwzględnienia kilku ważnych elementów, takich jak: określenie zdrowotności roślin i zidentyfikowanie chorób grzybowych znajdujących się w łanie. Stanowiska, na których często wysiewane są zboża, bądź w płodozmianie znajduje się kukurydza, określa się mianem stanowisk zwiększonego ryzyka. W roślina ta często jest przedplonem dla zbóż.
W przypadku dwuzabiegowych programów ochrony konieczne jest więc monitorowanie plantacji i w odpowiednim momencie podjęcie decyzji o ewentualnym kolejnym zabiegu. Kolejną aplikację fungicydu powinniśmy wykonać, jeśli pojawiają się nowe infekcje kłosa. W sytuacji, gdy zabieg T2 ma być ostatnim, jaki planujemy wykonać w naszej uprawie należy go przeprowadzić, gdy pszenica jest już w fazie kłoszenia. Warto byłoby w mieszaninie z triazolami zastosować substancje dłużej działające, np. z grupy karboksyamidów (SDHI), które wykazują dobre działanie w zwalczaniu rdzy i septoriozy.
W przypadku planowania ochrony trzyzabiegowej w T3 sięgamy po substancje z grupy triazoli, np.: protiokonazol, metkonazol, difenkonazol czy tebukonazol. Pamiętajmy,aby zawsze stosować je w mieszaninie minimum dwóch. Nigdy nie stosujmy tych substancji solo. W tym zabiegu warto użyć odpowiednio dobrane adiuwanty, tak aby substancja aktywna dotarła do każdego zakamarka kłosa.
Kluczowy przebieg pogody
Pamiętajmy, że warunki atmosferyczne podczas lub niedługo po zastosowaniu fungicydów również wpływają na ich ostateczną skuteczność. Wykonanie zabiegu w temperaturze przekraczającej 32oC, przy wilgotności powietrza poniżej 50% może skutkować zbyt dużą ewaporacją drobnych kropel. Oprysk przy wietrznej pogodzie skutkuje znoszeniem cieczy użytkowej. Pojawienie się deszczu krótko po wykonaniu zabiegu może skutkować zmyciem cieczy opryskowej z roślin. Przyjmuje się, że muszą upłynąć ok. 3 godziny od czasu aplikacji fungicydu do wystąpienia deszczu. Jednak poszczególne substancje czynne różnią się w tym zakresie. Dlatego też warto zapoznać się z zapisami w etykiecie.
