Co znajdziesz w artykule?
Uprawa ziemniaka to jedno z najważniejszych ogniw produkcji roślinnej w Polsce. Pomimo zmieniających się trendów rynkowych, pozostaje rośliną szeroko uprawianą, zarówno na potrzeby konsumpcyjne, jak i przemysłowe. Jednym z najczęściej zadawanych pytań przez rolników i plantatorów jest: ile ziemniaków można uzyskać z hektara? Odpowiedź nie jest jednoznaczna, gdyż zależy od szeregu czynników, począwszy od doboru odmiany, przez poziom nawożenia, aż po warunki pogodowe i jakość gleby.
Średnie plony ziemniaka w Polsce
W warunkach towarowej produkcji ziemniaka, przeciętny plon w Polsce waha się w granicach 25–35 ton z hektara. Na plantacjach prowadzonych intensywnie, gdzie stosuje się pełny program agrotechniczny, plony mogą dochodzić do 45, a nawet 60 ton z hektara. Z kolei w przypadku gospodarstw ekstensywnych, szczególnie na słabszych glebach i przy ograniczonym nawożeniu, realne zbiory mogą być mniejsze niż 20 ton.
Warto zaznaczyć, że dane statystyczne obejmujące całą Polskę są uśrednione i nie oddają w pełni zróżnicowania regionalnego. Plantacje zlokalizowane w południowo-wschodniej Polsce często osiągają wyższe plony dzięki żyznym glebom lessowym, podczas gdy północne regiony kraju, o niższej klasie bonitacyjnej gleb, uzyskują słabsze wyniki.
Wpływ odmiany na plon
Dobór odpowiedniej odmiany to jeden z najistotniejszych elementów decydujących o poziomie plonowania. Odmiany ziemniaka różnią się nie tylko wczesnością, odpornością na choroby czy zastosowaniem (konsumpcyjne, skrobiowe, przetwórcze), ale również potencjałem plonotwórczym.
Odmiany bardzo wczesne i wczesne
Ziemniaki bardzo wczesne (np. Lord, Denar) osiągają pełną dojrzałość w ciągu 70–90 dni od sadzenia. Ich potencjał plonotwórczy jest zwykle niższy i wynosi od 20 do 30 ton/ha, ale wczesny zbiór i wyższa cena rekompensują często mniejsze zbiory. Plony odmian wczesnych (np. Vineta, Owacja) kształtują się zazwyczaj w granicach 30–35 ton/ha.
Odmiany średnio wczesne i średnio późne
Odmiany tej grupy (np. Irga, Jelly, Bellarosa) są najczęściej wybierane przez producentów towarowych. Mają dobry balans między długością okresu wegetacji a potencjałem plonowania. W sprzyjających warunkach mogą dawać plony rzędu 35–50 ton/ha.
Odmiany późne
Ziemniaki późne (np. Tajfun, Bzura) uprawiane są przede wszystkim na skrobię oraz dla przemysłu przetwórczego. Ich okres wegetacji to nawet 140 dni. Potencjalny plon może przekraczać 55 ton/ha, jednak wymagają one dobrego stanowiska, intensywnego nawożenia oraz stabilnej pogody w końcówce sezonu.
Wpływ gleby i jej struktury
Gleba o wysokiej zawartości próchnicy, dobrej strukturze gruzełkowatej i odpowiednim pH (6,0–6,5) zapewnia sprzyjające warunki dla wzrostu bulw. Ziemniaki najlepiej rosną na glebach lekkich i średnich, dobrze przepuszczalnych, ale jednocześnie zatrzymujących wilgoć. Zbyt ciężkie gleby gliniaste utrudniają rozwój bulw, prowadząc do deformacji i zwiększonej podatności na choroby.
Na glebach klasy IIIa–IIIb uzyskuje się najlepsze efekty produkcyjne, natomiast na klasach IV i niższych trzeba liczyć się z niższym plonem, chyba że zostanie zastosowane odpowiednie nawożenie organiczne i precyzyjne zarządzanie wodą.
Znaczenie nawożenia i agrotechniki
Zapotrzebowanie ziemniaka na składniki pokarmowe jest bardzo wysokie. Dla uzyskania plonu 30 ton/ha roślina pobiera średnio:
- 150 kg azotu (N)
- 80 kg fosforu (P₂O₅)
- 250 kg potasu (K₂O)
Najwyższą efektywność nawożenia uzyskuje się przy zastosowaniu nawozów mineralnych w połączeniu z organicznymi – obornikiem lub kompostem. Istotne znaczenie ma także forma azotu: Najlepsze efekty daje podział dawki na przedsiewną i pogłówną.
Ważnym czynnikiem jest także ochrona roślin – presja chorób grzybowych (szczególnie zarazy ziemniaka i alternariozy) może drastycznie obniżyć plon. Regularne lustracje i opryski ochronne to nieodzowny element nowoczesnej agrotechniki.
Warunki pogodowe – czynnik nieprzewidywalny
Zmienność warunków klimatycznych w Polsce znacząco wpływa na plonowanie. Susza w czerwcu i lipcu, kiedy rośliny formują bulwy, może ograniczyć plon nawet o 30–40%. Z kolei zbyt intensywne opady w okresie zbiorów sprzyjają występowaniu chorób przechowalniczych i pogorszeniu jakości bulw.
Optymalna suma opadów w sezonie wegetacyjnym powinna wynosić około 400–500 mm. W rejonach suchszych, inwestycja w systemy nawadniające (deszczownie, taśmy kroplujące) staje się często koniecznością dla utrzymania stabilnych plonów.
Znaczenie przedplonu i płodozmianu
Ziemniaki najlepiej plonują po roślinach zbożowych (np. jęczmień jary, pszenica ozima) oraz po mieszankach poplonowych. Należy unikać uprawy po sobie lub po innych warzywach korzeniowych, co zwiększa ryzyko chorób odglebowych, w szczególności rizoktoniozy i parcha.
Dobry płodozmian z co najmniej 3–4-letnią przerwą między uprawami ziemniaka na tym samym polu przyczynia się do poprawy zdrowotności plantacji i stabilizacji plonów.
Wpływ sposobu sadzenia i pielęgnacji
Głębokość sadzenia oraz rozstaw między rzędami mają bezpośredni wpływ na rozwój systemu korzeniowego i wielkość bulw. Zalecana głębokość to 6–10 cm, w zależności od typu gleby. Rozstaw rzędów w produkcji towarowej wynosi najczęściej 75 cm, natomiast między roślinami w rzędzie – od 25 do 35 cm.
Regularne obsypywanie roślin poprawia warunki cieplne w glebie i ogranicza konkurencję chwastów. Wczesne zabiegi pielęgnacyjne mechaniczne mogą także ograniczyć potrzebę stosowania herbicydów.
Plon handlowy, a całkowity – istotna różnica
W praktyce należy rozróżnić plon całkowity od plonu handlowego. Z tej samej plantacji można uzyskać 45 ton ziemniaków, z czego tylko 30 ton będzie nadawało się do sprzedaży (odpowiednia wielkość, brak uszkodzeń, prawidłowy kształt). Zdolność do uzyskania wysokiego plonu handlowego zależy m.in. od odmiany, zdrowotności plantacji, jak i jakości zbioru.
Zastosowanie nowoczesnych maszyn do zbioru i sortowania pomaga minimalizować straty, ale nie zastąpi dobrej praktyki polowej.
Regionalne różnice w plonach
Wielkopolska, Kujawy i Lubelszczyzna to regiony o najlepszych wynikach w produkcji ziemniaka. Wynika to nie tylko z lepszych gleb, ale i z wyższego poziomu technologicznego gospodarstw. W tych rejonach średni plon często przekracza 40 ton/ha. W północno-wschodniej Polsce, mimo większej powierzchni upraw, plony są niższe, głównie ze względu na słabsze gleby i mniejsze nasycenie nawożeniem.
Różnice te warto uwzględniać przy planowaniu strategii produkcji i doborze odmian przeznaczonych do uprawy w konkretnym mikroklimacie.
