Co znajdziesz w artykule?
Szczepienie soi bakteriami, czyli inokulacja to istotny zabieg, pozwalający na wykorzystanie pełnego potencjału soi. W rezultacie uzyskujemy efektywną symbiozę odpowiadającą za biologiczne wiązanie azotu atmosferycznego przez rośliny.
Dlaczego szczepienie soi jest ważne?
Jednym z największych atutów uprawy soi jest jej zdolność do wiązania azotu atmosferycznego. Szacuje się, że prawidłowo rozwinięta plantacja przy efektywnej symbiozie może związać od 100 do 150 kg azotu z hektara, w trakcie sezonu wegetacyjnego. Warto zaznaczyć, że soja wykorzystuje jedynie część tego azotu na własny rozwój, natomiast reszta pozostaje w glebie w formie dostępnej dla roślin następczych. Po zbiorach, w zależności od ilości pozostawionej masy organicznej do gleby może trafić tym samym od 30 do 80 kg N/ha.
Symbioza bakterii z soją
Symbioza soi z bakteriami brodawkowymi jest procesem wieloetapowym, który rozpoczyna się już w pierwszych tygodniach po wschodach. Bakterie infekują włośniki korzeniowe roślin, wywołując reakcje fizjologiczne prowadzące do powstania brodawek korzeniowych. W strukturach tych bakterie asymilują azot atmosferyczny (N2) i przekształcają go w formy amonowe (NH4+), które są bezpośrednio wykorzystywane przez rośliny do syntezy białek i enzymów. Proces ten jest możliwy dzięki obecności enzymu nitrogenazy, który działa w warunkach beztlenowych panujących wewnątrz brodawek. Soja zaszczepiona bakteriami Bradyrhizobium japonicum jest w stanie pokryć nawet 80-100% swojego zapotrzebowania na azot.
Korzyści jakie daje szczepienie soi nie ograniczają się jedynie do gospodarki azotowej. Soja z silnie rozwiniętym systemem brodawek korzeniowych rośnie szybciej, jest bardziej odporna na okresowe niedobory wody oraz stresy biotyczne i abiotyczne. Silniejsze rośliny mają większość zdolność do konkurencji z chwastami, co w połączeniu z odpowiednią ochroną herbicydową przyczynia się do lepszego wykorzystania dostępnych zasobów.
Badania prowadzone w zakresie inokulacji nasion soi w Polsce dostarczyły istotnych dowodów na jej skuteczność zarówno pod względem jakości plonu jak i wpływu na glebę. Doświadczenia wykazały, że zaszczepione rośliny charakteryzowały się zwiększoną zawartością białka, co znacząco podnosiło ich zawartość paszową i spożywczą. Dodatkowo, szczepienie soi poprawiło przyswajalność karotenów i aminokwasów, co miało istotne znaczenie w przemyśle spożywczym, szczególnie w produkcji olejów i pasz wysokobiałkowych.
Warunki skutecznej inokulacji
Mimo licznych zalet szczepienie soi wymaga sprawności podczas wykonania zabiegu i odpowiednich warunków siedliskowych po umiejscowieniu nasion w glebie. Przede wszystkim kluczowe znaczenie ma pH gleby, które powinno mieścić się w przedziale 6,0-7,0. Przy pH poniżej 5,5 bakterie brodawkowe rozwijają się słabiej, co ogranicza ich zdolność do efektywnej symbiozy z rośliną. W takich przypadkach konieczne jest wcześniejsze wapnowanie stanowiska, aby zapewnić optymalne warunki do rozwoju bakterii. Istotnym elementem jest także sposób aplikacji szczepionki bakteryjnej. Szczepienie soi należy wykonać przed wysiewem, najlepiej w zacienionym miejscu i temperaturze poniżej 25 stopni Celsjusza. Efektywność zabiegu mogą ograniczyć także niektóre fungicydy, dlatego zaleca się stosowanie biologicznej zaprawy lub inokulowanie nasion dopiero po ich wcześniejszym zaprawieniu środkami ochrony roślin.
Ponadto, wielokrotnie przeprowadzane badania wykazały, że zbyt wysokie stężenie nawozów mikroelementowych negatywnie wpływa na przeżywalność bakterii, a nawozy zawierające miedź i mangan w każdym testowanym stężeniu działały toksycznie na bakterie. Już po jednej godzinie od zaprawienia nasion takim nawozem obserwowano spadek liczby zdrowych bakterii nasionach. Lepszą przeżywalność bakterii w glebie może natomiast przynieść dodawanie biostymulatorów takich jak kwasy humusowe.
Efektywność symbiozy zależna od gleby
Gleby lekkie, głównie piaszczyste charakteryzują się dobrą przewiewnością co sprzyja aktywności bakterii tlenowych oraz rozwoju systemu korzeniowego soi, mimo że ich wadą jest niska zawartość próchnicy. W takich warunkach konieczne jest uzupełnienie gleby w kluczowe mikroelementy, tak jak molibden i kobalt, które wspomagają enzym nitrogenazy. W przypadku gleb średnich, struktura jest bardziej stabilna, a zawartość składników odżywczych wystarczająca dla rozwoju bakterii.
Inokulacje należy powtarzać co roku
Warto również pamiętać, że szczepienie soi nie jest zabiegiem jednorazowym. W przeciwieństwie do niektórych roślin bobowatych, soja wymaga corocznego szczepienia, nawet jeśli była wcześniej uprawiana na tym samym polu. Wynika to z faktu, że bakterie mają ograniczoną zdolność przetrwania w glebie poza okresem wegetacji soi. Aby sprawdzić skuteczność inokulacji, warto przeprowadzić kontrolę plantacji kilka tygodni po siewie. Aktywne brodawki mają kolor różowy lub czerwony, co świadczy o prawidłowym wiązaniu azotu. Jeśli brodawki są małe, nieliczne lub białe może to oznaczać, że inokulacja była nieskuteczna lub warunki środowiskowe nie sprzyjały rozwojowi bakterii.
Szczepienie soi to podstawa
W kontekście zmieniających się warunków klimatycznych, wymagań Unii Europejskiej i rosnących cen nawozów azotowych inokulacja soi staje się nie tylko zabiegiem zwiększającym potencjał plonowania, ale wręcz niezbędnym elementem zrównoważonej produkcji polowej. Biologiczne wiązanie azotu przez soję jest rozwiązaniem, które łączy korzyści ekonomiczne z dbałością o środowisko.
Artykuł ukazał się w kwietniowym numerze Agro Profil 4 / 2025.
