Rolnictwo mierzy się z wieloma przeciwnościami, do których należą zmiany klimatyczne czy też wytyczne legislacyjne UE. Wcześniejsze cele UE zakładały, że rolnik ma produkować jak najwięcej taniej i zdrowej żywności, tak aby zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe rosnącej populacji ludzkiej. Rolnicy dobrze spełnili to zadanie, niemniej jednak wiązało się to ze wzrostem intensywności produkcji. Nowe cele postawione rolnikom i zawarte w Europejskim Zielonym Ładzie oraz nowej WPR to fakt, że rolnictwo ma pełnić również cele prośrodowiskowe, przez co pozytywnie wpływać na klimat i środowisko. Nowe cele wymuszają na rolnikach wprowadzania zmian w sposobie prowadzenia produkcji i poszukiwania nowych rozwiązań.
Produkcja dużej ilości żywności przyczyniła się do wzrostu intensywności produkcji, a to z kolei wiązało się w wielu przypadkach z zastosowaniem ciężkiego sprzętu. Z jednej strony takie rozwiązanie ułatwia prowadzenie prac polowych, z drugiej zaś powoduje zachwianie warunków wodno-powietrznych, zniszczenie struktury gleby, a także ma negatywny wpływ na rozwój mikroorganizmów glebowych. Stąd też dużym wyzwaniem jest zachowanie prawidłowej struktury gleby. Przykładem praktyki, która pomaga poprawić strukturę gleby jest uprawa bezorkowa. Jednak nie w każdym gospodarstwie może ona zostać wprowadzona. Przeszkodami może być dostępność do maszyn przeznaczonych do tego typu uprawy czy jej opłacalność. Kolejnym wyzwaniem w rolnictwie jest poszukiwanie nowych metod wzbogacania gleby w materię organiczną. Zdaniem dr Mirosława Korzeniowskiego, Prezesa Stowarzyszenia „Agroekoton” wyzwaniem dla rolnictwa jest regeneracja gleb przy braku produkcji zwierzęcej i dostępu nawozów organicznych pochodzenia zwierzęcego. Kiedyś taką próbą było wykorzystanie podłoży po pieczarkowych. Jednak w stosowaniu tego typu rozwiązania należy zachować dużą ostrożność, ze względu na możliwość przenoszenia się chorób.
Nowe sposoby regeneracji gleb prowadzone są w gospodarstwie Leszka i Marka Szusterów w Strzeszkowicach Dużych (pow. lubelski, woj. lubelskie). Chociaż praktyki zrównoważonego rolnictwa są w tym gospodarstwie stosowane już prawie 30 lat, to gospodarze chcą testować nowe technologie, które pozwoliły by na regenerację gleby. Gospodarze wiedzą jak ważna jest gleba w całym cyklu produkcji. Są świadomi również tego, że zdegradować glebę jest bardzo łatwo, lecz trudniej ją zregenerować. Jak mówi Leszek Szuster – Budowa próchnicy jest to proces długotrwały, ale nie robimy tego dla siebie, ale dla przyszłych pokoleń, którym przekażemy w spadku glebę, na której teraz gospodarujemy.
W gospodarstwie praktyki takie, jak płodozmian czy poplony, są podstawą. Jak mówi Marek Szuster – Uważam, że metody dobrej praktyki rolniczej, powinny być już standardem w produkcji rolniczej. Należy poszukiwać nowych innowacyjnych rozwiązań, które uczynią uprawę roślin bardziej efektywną, a co za tym idzie ekonomiczną, przy jednoczesnym zachowaniu szacunku do gleby i środowiska.
Innowacyjne metody regeneracji gleb
W gospodarstwie Leszka i Marka Szusterów sprawdzana jest przydatność nawozów Carbomat i Carbohumic. Carbomat to preparat na bazie węgla brunatnego, który ma za zadanie polepszyć właściwości fizyczne gleby, a przez to poprawić jej strukturę i zasobność w materię organiczną. Carbohumic to preparat zawierające substancję organiczną występującą w postaci płynnej (kwasy humusowe, huminy) oraz stałej (węgiel aktywny, biowęgiel). Oprócz tego w tym roku na polu o powierzchni 1 ha posiany został nawóz będący pozostałością z produkcji białka owadziego, w tym przypadku z larw muchy czarnej. Nawóz ten został opracowany przez polską firmę HiProMine. Jest to nowość na rynku, ale jednocześnie nawóz przyszłości, ze względu na fakt, że białka z nowych źródeł będzie potrzebne będzie coraz więcej. W badaniach nowego nawozu analizowana będzie gleba przed i po zastosowaniu. Wszelkie analizy laboratoryjne i wnioski przeprowadzone zostaną przez naukowców z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Poza podstawowymi parametrami gleby, jak pH, zasobność w składniki pokarmowe i zawartość próchnicy, badane jest również życie mikrobiologiczne gleby.
Jak podkreśla dr Mirosław Korzeniowski, w innych krajach Europy, nie tylko w zachodnich, ale również Słowenii, Austrii czy chociażby Republice Czeskiej, praktyki zrównoważonego rolnictwa są powszechne i wspierane przez władze administracyjne. Przykładem jest Republika Czeska, gdzie od lat rolnicy uzyskują dodatkowe wsparcie do zakupu biologicznych środków ochrony roślin. Dzięki temu rolnicy mogą wprowadzać częściowo produkty biologiczne jako uzupełnienie ograniczanej ochrony konwencjonalnej. Niestety w polskim, Krajowym Planie Strategicznym na lata 2023-2027, tego typu dotacje są planowane na bardzo małe areały. W Polsce zakłada się za to dopłaty do standardowych praktyk jak np. przyorywanie obornika w odpowiednim terminie czy opracowanie planu nawozowego, które dobre gospodarstwa i tak stosują.
Nowatorskim podejściem byłoby badanie mikrobiologicznych właściwości gleb, oprócz tych standardowych parametrów, jak np. zasobność gleby, pH czy zawartość próchnicy. Warto by przyjrzeć się tym stanowiskom, gdzie równowaga mikrobiologiczna jest zachwiana, czy to w wyniku użycia ciężkich maszyn rolniczych czy prowadzania intensywnej produkcji, która prowadzi do obniżenia pH gleby. Właściwości gleby są istotne nie tylko dla wzrostu i rozwoju roślin, co ma bezpośredni wpływ na plon. Właściwości glebowo- klimatyczne gleby są również ważne ze względu na rozwój życia mikrobiologicznego gleby. Sukces stosowania doglebowych preparatów mikrobiologicznych, zależy również od właściwości gleb. Zaburzone stosunki wodno-powietrzne, niskie pH gleby oraz deficyt pierwiastków może ograniczać rozwój mikroflory glebowej, podobnie jak roślin uprawnych. Pamiętajmy, że mikroorganizmy glebowe pełnią w bardzo ważną funkcję w ekosystemie, ponieważ uczestniczą w obiegu pierwiastków w przyrodzie oraz procesach próchnicotwórczych. Jak mówi dr Mirosław Korzeniowski analizy mikrobiologiczne są przydatne ze względu na wzbogacanie gleby różnego rodzaju preparatami mikrobiologicznymi. Jak mówi – Przykładowo, jeżeli w analizie okaże się, że ze mikroorganizmów udostępniających fosfor jest mniej to będziemy mogli to w jakiś sposób zrekompensować, poprzez wprowadzenie konkretnych szczepów bakterii do gleby, a tym samym polepszyć dostępność fosforu i efektywność jego przyswajania. Jest to ważne ze względu na optymalizację kosztów nawożenia. Analiza i dbałość o bioróżnorodności życia glebowego, pozwoli uzyskać szybkie efekty plonotwórcze.
Ważny jest monitoring
Jak podkreśla Leszek Szuster monitoring gleby jest bardzo ważny w produkcji rolniczej, zarówno ze względu na prowadzenie produkcji, jak również zachowanie gleby w dobrej kulturze. Jak mówi Powinniśmy gospodarować, tak by gleba pozostała dla przyszłych pokoleń. Pamiętajmy, że my żyjemy w dzisiaj, ale po nas przychodzą kolejne pokolenia, stąd też gleby nie należy traktować, jako element szybkiego biznesu. Dlatego w gospodarstwie standardowo badane są zasobności gleby w składniki pokarmowe oraz pH i zawartość próchnicy. W ramach projektu związanych z regeneracją gleb oraz zastosowaniem biostymulacji i jej wpływu na zdrowotność roślin i polepszenie struktury gleby, zdecydowali się również na analizy mikrobiologiczne. Jak mówi Marek Szuster analizy mikrobiologiczne gleby mogłyby być impulsem do stosowania preparatów zawierających szczepy bakterii, które poprawiałyby strukturę gleby i wykorzystanie składników.
Regeneracja portfela, jako ważny element zrównoważonego rolnictwa