Co znajdziesz w artykule?
Plon kukurydzy z hektara może się znacznie różnić w zależności od szeregu zmiennych, począwszy od gleby i warunków pogodowych, po wybór odmiany i technologię uprawy. W Polsce, średni plon kukurydzy ziarnowej w ostatnich latach waha się w granicach 7–10 ton z hektara, natomiast kukurydzy na kiszonkę – od 40 do 60 ton świeżej masy. Wyniki powyżej 12 ton ziarna z hektara są możliwe, ale wymagają bardzo dobrych warunków i precyzyjnego prowadzenia plantacji.
Typ uprawy, a wielkość plonu
W praktyce rolniczej kukurydzę uprawia się głównie na dwa cele: na ziarno oraz na kiszonkę.
- Kukurydza na ziarno: Wysokie plony osiągają plantacje prowadzone w intensywnej technologii, z odpowiednim nawożeniem, ochroną przed chwastami i szkodnikami oraz zastosowaniem nowoczesnych odmian. Przy dobrych warunkach i odpowiednim stanowisku można uzyskać 10–14 ton ziarna suchego z hektara. W rejonach o niższym potencjale plonotwórczym, np. z glebami mozaikowatymi, realny plon to 6–8 ton.
- Kukurydza na kiszonkę: Tu ocenie podlega świeża masa oraz jakość – zawartość suchej masy, skrobii i strawność włókna. Typowe plony dla Polski to 40–55 ton świeżej masy z hektara, przy zawartości suchej masy 30–35%. Przy bardzo dobrym prowadzeniu i sprzyjającej pogodzie można przekroczyć 60 ton świeżej masy, co przekłada się na ponad 18–20 ton suchej masy.
Wpływ gleby i warunków stanowiskowych
Stanowisko pod kukurydzę powinno być ciepłe, przepuszczalne, o dobrej strukturze i wysokiej zawartości próchnicy. Kukurydza źle znosi gleby podmokłe, ciężkie, zakwaszone. Optymalne pH to 6,0–7,2. W Polsce najlepsze plony uzyskuje się na glebach kompleksu pszennego dobrego i bardzo dobrego. W przypadku słabszych klas bonitacyjnych warto stosować obornik, nawożenie organiczne i uprawki poprawiające strukturę gleby.
Znaczenie odmiany i długości FAO
Wybór odmiany jest jednym z kluczowych elementów technologii. Kukurydza klasyfikowana jest według tzw. numeru FAO, który informuje o długości okresu wegetacyjnego:
- FAO 200–240: odmiany bardzo wczesne – polecane dla regionów o krótkim sezonie wegetacyjnym
- FAO 240–260: odmiany wczesne – dominujące w północnej i centralnej Polsce
- FAO 260–290: średniowczesne – popularne w centrum i na południu kraju
- FAO 290–320: średniopóźne – wymagają długiego okresu wegetacyjnego, lepsze gleby
Odmiany kiszonkowe często charakteryzują się większą biomasą, natomiast odmiany ziarnowe – wyższą zawartością skrobi i szybszym dojrzewaniem kolb.
Nawożenie, a potencjał plonotwórczy
Kukurydza jest rośliną o wysokim zapotrzebowaniu na składniki pokarmowe. Podstawą nawożenia powinno być wykonanie analizy gleby, która pozwala dobrać odpowiednią dawkę składników. Orientacyjne potrzeby pokarmowe dla 10 t ziarna kukurydzy:
- Azot (N): 160–200 kg/ha
- Fosfor (P₂O₅): 80–100 kg/ha
- Potas (K₂O): 120–160 kg/ha
- Magnez i siarka: wg wyników analizy, ale często niedoborowe, zwłaszcza na lżejszych glebach
Ważne jest również nawożenie cynkiem, zwłaszcza na glebach o wysokim pH i niskiej zawartości materii organicznej. Cynk zwiększa odporność kukurydzy na stres suszy i wspiera rozwój systemu korzeniowego.
Siew: Termin, gęstość i jakość
Optymalny termin siewu kukurydzy w Polsce to druga połowa kwietnia do początku maja. Minimalna temperatura gleby na głębokości 5 cm powinna wynosić 8–10°C. Zbyt wczesny siew może skutkować uszkodzeniem kiełków przez chłód, natomiast opóźniony siew skraca sezon wegetacyjny i obniża plon.
Zalecana obsada roślin na 1 ha:
- Na ziarno: 70–85 tys. roślin/ha
- Na kiszonkę: 85–100 tys. roślin/ha
Gęstość siewu zależy od warunków glebowych – na słabszych stanowiskach warto utrzymać mniejszą obsadę, by zredukować konkurencję między roślinami. Precyzyjny wysiew w równych odstępach pozwala na równomierne dojrzewanie i ograniczenie strat plonu.
Ochrona plantacji przed zagrożeniami
Ważnym czynnikiem decydującym o wysokości plonu jest skuteczna ochrona przed chwastami, chorobami i szkodnikami. W kukurydzy szczególne zagrożenie stanowią:
- Chwasty: konkurują o wodę i składniki pokarmowe. Skuteczna strategia to stosowanie herbicydów przedwschodowych (np. na bazie mezotrionu, pendimetaliny) i uzupełniających zabiegów nalistnych.
- Szkodniki: głównie drutowce, omacnica prosowianka, ploniarka zbożówka. W zależności od nasilenia mogą wymagać interwencji insektycydowej lub agrotechnicznych metod ograniczania (późny siew, orka zimowa).
- Choroby: głównie fuzariozy kolb i łodyg – tu ważne są: dobór tolerancyjnych odmian, prawidłowy płodozmian i eliminacja resztek pożniwnych.
Woda – kluczowy czynnik w sezonie
Kukurydza reaguje bardzo silnie na niedobory wody, zwłaszcza w okresie od początku wiechowania do nalewania ziarna. Nawet krótkotrwała susza w tym czasie może drastycznie obniżyć plon. Na glebach lekkich warto rozważyć uprawę w technologii uproszczonej (np. strip-till), która ogranicza parowanie i poprawia gromadzenie wody w profilu glebowym. Systemy nawadniania kroplowego lub deszczownianego są ekonomicznie uzasadnione tylko przy uprawach intensywnych, na większą skalę.
Plonowanie w praktyce – przykładowe wyniki
Na podstawie danych z gospodarstw rolnych w Polsce można przytoczyć następujące przykłady:
- Województwo kujawsko-pomorskie, gleby klasy IIIa–IIIb, kukurydza na ziarno, odmiana FAO 260: plon 11,2 t/ha przy wilgotności 28%, po dosuszeniu 9,7 t ziarna suchego
- Województwo lubelskie, gleby klasy IVa, kukurydza na kiszonkę, FAO 280: 52 t/ha świeżej masy, sucha masa 32%
- Województwo opolskie, gleby klasy II–III, odmiana FAO 240, intensywne nawożenie, strip-till: rekordowe plony 13,5 t/ha suchego ziarna w sezonie 2023
Warto prowadzić ewidencję własnych plonów i monitorować efekty różnych praktyk – od wyboru odmiany, przez nawożenie, po techniki ochrony. Tylko dzięki takiej analizie można konsekwentnie zwiększać wydajność upraw.
