Facelia na poplon – ile na hektar? Kiedy siać? Co daje?

Facelia błekitna Phacelia tanacetifolia nazywana również wiązanka wrotyczową, to gatunek jednoroczny z rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Bardzo uniwersalna roślina nie tylko pod względem wymagań glebowych. Uprawiana na wszystkich rodzajach gleb i dobrze znosząca okresowe braki wody. Facelia to jedna z najlepszych i cenionych roślin poplonowych, sprawdzająca się w wielu mieszankach, wypełniając luki w łanie.

Facelia błękitna – główne zalety uprawy

Facelia błękitna wyróżnia się wieloma cechami spośród innych roślin uprawnych. Jej główną zaletą jest przynależność do innej rodziny botanicznej przez co staje się doskonałym przerywnikiem monokultur. Szczególne znaczenie wykazuje przede wszystkim w gospodarstwach z płodozmianami zbożowo-rzepakowymi, gdzie nie przenosi chorób (rzadko dochodzi do porażenia zgorzelą siewek) i szkodników. Zaliczana jest do roślin fitosanitarnych pozwalających ograniczać mątwika burakowego. Uprawa facelii w międzyplonie poprawia właściwości fizyczne gleby. Dobrze rozwinięty i sprawnie działający system korzeniowy spulchnia i napowietrza glebę jak również pobiera składniki pokarmowe znajdujące się w niższych warstwach profilu glebowego. W efekcie w wierzchniej warstwie panują idealne warunki biologiczne a zarazem zmniejsza się ilość wymywanych azotanów, dzięki czemu zaleca się jej wysiew w gospodarstwach korzystających z technologii uprawy zerowej. Facelia wykazuje dynamiczny początkowy wzrost przez co szybko zacienia glebę i staję się bardzo konkurencyjna dla rosnących chwastów. Chroni tym samym zasoby wody ograniczając parowanie z powierzchni gleby i wpływa na regulację zachwaszczenia roślin w plonie głównym.

Co daje facelia na poplon?

Pełen okres wegetacyjny rośliny wraz z zawiązaniem nasion trwa około 90-110 dni. Po około 60 dniach od wysiewu facelia błękitna jest w stanie zbudować duże ilości zielonej masy. Dobrze sprawdza się w poplonach wysiewanych po później zbieranych zbożach. Jest uznawana za jedną z najbardziej wydajnych roślin poplonowych. Wysiewana w odpowiednim terminie dorasta do 50-60 cm wysokości i potrafi zbudować plon na poziomie 20-30 t zielonki. Wykorzystana jako zielony nawóz zwiększa zawartość materii organicznej i składników pokarmowych. Poprzez szybką utratę najniżej położonych liści, facelia błękitna stymuluję aktywność organizmów glebowych przyczyniając się również do mineralizacji i humifikacji resztek pożniwnych. Dostarcza tym samym szybko dostępny potas pod rośliny następcze. Warto również wspomnieć o facelii jako pożytku dla zapylaczy, której wydajność miodowa wynosi około 300kg/ha. Jest to związane z długim okresem kwitnienia rośliny. Facelia błękitna znajduje się w wykazie nr 2 listy gatunków należących do obszarów z roślinami miododajnymi.

Mieszanki na poplon z facelią błękitną

Pozytywne cechy facelii błękitnej sprawiają, że jest komponentem wielu mieszanek poplonowych dedykowanych pod rośliny uprawne. Bardzo dobrze radzi sobie w mieszankach z roślinami bobowatymi oraz słonecznikiem czy rzodkwią oleistą, które stanowią dla niej naturalną podporę. Zajmując średnie piętro okrywy roślinnej dobrze wypełnia wolne przestrzenie tworząc zwary łan. Najczęściej spotkać można mieszanki facelii błękitnej z łubinami, wykami, seradelą siewną, gorczycą, rzodkwią, gryką i słonecznikiem.

Facelia błękitna na międzyplon pod buraki cukrowe

Ciekawe jest wykorzystanie facelii jako międzyplonu pod buraki cukrowe. Nie tylko właściwości mątwikobójcze odgrywają tutaj ważną rolę. Roślina wymarza podczas zimy pozostawiając wczesną wiosną martwą okrywę gleby łatwą do likwidacji. Kruche części nadziemne w prosty sposób można niszczyć mechanicznie a ciemne resztki rośliny ułatwiają szybsze ogrzanie gleby co jest bardzo ważne w systemach uproszczonej upraw. Należy pamiętać, że w okresie wiosennego przygotowania stanowiska pod buraka cukrowe wykonuję się jak najmniej upraw przedsiewnych na niewielkiej głębokości. Wprowadzenie poplonu zawierającego facelię zdaję się być doskonałym sposobem zarówno na ochronę gleby przed erozją w okresie zimowym jak również dobrym materiałem na szybką i nie wymagającą uprawę przedsiewną. Roślina z rodziny ogórecznikowatych nie jest porażana przez sprawców kiły kapusty, a więc może również z powodzeniem zastępować gorczycę jako składnik międzyplonu. Szczególnie ważne jest to na polach obsiewanych rzepakami lub innymi roślinami kopustowatymi. Wśród wielu zalet należy wspomnieć o jednym wyjątku. Wysiewając facelie przed ziemniakami można doprowadzić do porażenia bulw wirusem nekrotycznej kędzierzawki tytoniu (TRV) powodującym czopowatość bulw ziemniaka.

Facelia błękitna na poplon – kiedy siać?

Międzyplony wysiewa się po uprawach pożniwnych a termin jest uzależniony od rodzaju i czasu zbioru rośliny w plonie głównym. Ważne jest, aby nie robić tego od razu za kombajnem. Siew roślin poplonowych najlepiej wykonać kilka dni po pierwszym zabiegu pożniwnym, niszcząc tym samym kiełkujące samosiewy. W momencie przesuszonej gleby nie powinno się “na siłę” wysiewać poplonów. Do pęcznienia nasion i kiełkowania roślin potrzebna jest woda. Sam zabieg pogorszy właściwości fizyczne gleby a dodatkowo przesuszy warstwę umieszczania nasion. W okresach długotrwałego braku wody zaleca się niewykonywanie siewu roślin poplonowych.

Facelia na poplon – termin wysiewu

W praktyce facelie błękitną wysiewa się w odpowiednią uwilgotnioną glebę od 25 lipca do 15 sierpnia. Późniejszy termin siewu jest możliwy przez szybkie tępo wzrostu, ale wiąże się z tworzeniem mniejszej ilości biomasy, co przekłada się na mniejsze korzyści z międzyplonu.

Norma wysiewu facelii błękitnej

Norma wysiewu tej rośliny miododajnej w siewie czystym mieści się w zakresie od 8 kg/ha na lepszych glebach do 12-13 kg/ha na słabszych stanowiskach. W mieszankach poplonowych ilość wysiewanej facelii jest uzależniona od rodzaju i ilości roślin. W połączeniu trzech roślin facelie błękitną wysiewa się w ilości około 5-6kg/ha. Przy dobrej mieszance poplonowej składającej się minimum z 4 komponentów, udział facelii będzie na poziomie 3kg/ha. W temacie siewu bardzo ważna jest odpowiednia głębokość, wynosząca 2-3cm i staranne przykrycie nasion rośliny miododajnej, gdyż są one wrażliwe na promienie słoneczne. Ma to bezpośredni wpływ na odpowiednie kiełkowanie i jakość wschodów.

Nawożenie facelii błękitnej

Facelia błękitna dobrze reaguję na nawożenie naturalne, pobierając, utrzymując i szybko zwracając makro i mikro elementy zawarte w tych nawozach. Nawożenie mineralne zastosowane przed siewem międzyplonu również korzystnie wpłynie na wigor i biomasę roślin. Mowa tutaj nie tylko o azocie, ale również o potasie. To tego makroelementu facelia pobiera najwięcej.

Mechaniczne niszczenie rośliny poplonowej jest możliwe z wykorzystaniem np. mulczera, talerzówki czy kultywatora. Należy pamiętać, że wprowadzona biomasa tych roślin powinna być stosunkowo płytko wymieszana z glebą na około 10cm.

Sprawdź jakie inne rośliny na poplon warto uprawiać!

Źródła:

• Pruszczyński G., Mrówczyński M, (pod redakcją) 2015. Metodyka integrowanej ochrony facelii błękitnej. Instytut Ochrony roślin- PIB Poznań.
• Nijak K., Strażyński P., Mrówczyński M, (pod redakcją) 2018. Metodyka integrowanej ochrony facelii błękitnej. Instytut Ochrony roślin- PIB Poznań.
• Gawęda D. 2009. Wpływ międzyplonów ścierniskowych na zachwaszczenie jęczmienia jarego uprawianego w monokulturze. Fragmenta Agronomica, 26(1): 34–41.
• Gaweda D. 2009. Influence of stubble crops on the yielding of spring wheat grown in monoculture. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 542(1).
• Jasińska Z., Kotecki A, (pod redakcją) 1999. Rośliny pastewne niemotylkowe. Szczegółowa uprawa roślin. T. 2. Wyd. AR, Wrocław.
• Thomas F., Archambeaud M., Zimny L. 2019. Przegląd gatunków roślin do uprawy międzyplonowej. Międzyplony w praktyce. Wyd. Oikos, Warszawa.