Odmiany jęczmienia ozimego – które plonują najlepiej?

Podczas gdy niedobór wody staje się coraz większym problemem w naszym kraju i pociąga za sobą duże straty w rolnictwie, jęczmień ozimy może okazać się dobrym rozwiązaniem. Jest to gatunek który najwcześniej rozpoczyna wiosenną wegetację i potrafi korzystać z wody zgromadzonej zimą, a w sprzyjających warunkach osiąga bardzo wysokie plony. Nie bez znaczenia jest jednak wybór odpowiedniej odmiany jęczmienia ozimego.

54 odmiany jęczmienia ozimego w Krajowym Rejestrze

W Polsce jęczmień ozimy uprawiany jest głównie na cele paszowe i konsumpcyjne, w niewielkim stopniu również jako surowiec w browarnictwie. Uprawie tego gatunku sprzyjają też ciepłe zimy, gdyż wcześniej największym mankamentem tego gatunku była mała odporność na wymarzanie.

Dobra odmiana jęczmienia ozimego powinna charakteryzować się wysokim plonem, dobrą odpornością na choroby i wyleganie oraz zadowalającą zimotrwałością. To najważniejsze cechy na które należy zwrócić uwagę wybierając odmianę jęczmienia ozimego do siewu. 

Najnowsze odmiany jęczmienia ozimego

Wybór jest duży, gdyż w Krajowym rejestrze możemy znaleźć obecnie 54 odmiany jęczmienia ozimego. Większość stanowią odmiany wielorzędowe pastewne (42). Znacznie mniej jest odmian dwurzędowych (12), a wśród nich dwie o typie browarnym. Zdecydowana większość odmian jęczmienia ozimego pochodzi z hodowli zagranicznych (85%), a tylko 7 spośród zarejestrowanych to odmiany krajowe. W roku 2023 zarejestrowano 5 nowych odmian jęczmienia ozimego, wszystkie wielorzędowe pastewne: KWS Libris, Luise, RGT Alessia, SU Elsa i Venezia.

Najlepiej plonujące odmiany jęczmienia ozimego – wyniki PDO

Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych każdego roku przeprowadza badania zgłoszonych odmian, a najlepsze wpisywane są do Krajowego rejestru odmian. Odmiany po zarejestrowaniu badane są dodatkowo w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO). Doświadczenia z odmianami jęczmienia ozimego prowadzone są na dwóch poziomach agrotechniki: przeciętnym – a1 i wysokim – a2. Wysoki poziom agrotechniki wyróżnia się zwiększonym nawożeniem azotowym o 40 kg/ha w stosunku do przeciętnego poziomu, stosowaniem dolistnych preparatów wieloskładnikowych, ochroną przed wyleganiem i chorobami.

Otrzymane wyniki plonowania dają dobry obraz zachowania się odmian w naszych warunkach klimatyczno – glebowych, zarówno w poszczególnych regionach jaki i średnio w całym kraju. Odmiany najlepiej plonujące zostają wpisane na Listę odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw.

Lista odmian zalecanych dla jęczmienia ozimego

W aktualnym sezonie na liście znalazły się 22 odmiany jęczmienia ozimego, aż 10 z nich otrzymało rekomendację do uprawy w 4 lub więcej niż województwach. W 14 województwach zaleca się uprawę odmiany Jakubus o dobrych i stabilnych wynikach plonowania. W 9 województwach zalecane są odmiany KWS Morris i SU Midnight a w 8 odmiana SU Jule. W bieżącym roku na Liście w poszczególnych województwach znajdziemy zróżnicowaną liczbę od 4 do 9 odmian.

Odpowiednia odmiana to czysty zysk

W roku 2023 uzyskane plony jęczmienia ozimego były niższe niż w roku ubiegłym, ale wyższe niż w roku 2021. W doświadczeniach PDO odmiany wzorcowe (Jakubus, KWS Morris i Teuto) uzyskały 90 dt/ha na przeciętnym poziomie agrotechnik, oraz 103 dt z ha na wysokim poziomie agrotechniki. Analizując wyniki wieloletnie możemy zauważyć, że skrajne różnice w plonowaniu najlepszej i najsłabszej odmian dochodzą do 12 dt z ha. Ta różnica to czysty zysk wynikający w wyboru odpowiedniej odmiany.

Najlepsze odmiany jęczmienia ozimego spośród przedstawionych, które uzyskały plony powyżej 95 dt z ha (a1) to nowsze odmiany takie jak Julia RGT Mela, Teuto i Winnie.

Odmiany jęczmienia ozimego z wysoką odpornością na choroby

Hodowcy jęczmienia ozimego dokładają starań aby uzyskać nie tylko jak najwyższy plon, ale również dobrą odporność na choroby oraz wyleganie. Ostatnich latach najczęściej na jęczmieniu występowała rdza jęczmienia i plamistość siatkowa (57 – 68% doświadczeń), rzadziej natomiast mączniak prawdziwy, rynchosporioza i ciemnobrunatna plamistość. Pleśń śniegowa występowała natomiast sporadycznie na doświadczeniach. Bardzo ważne więc, aby do uprawy wybierać odmiany jęczmienia ozimego o możliwe wysokiej odporności na większość chorób, takie jak SU Laubella, Giewont, KWS Exquise, RGT Mela czy Aleksandra.

W bieżącym sezonie dużym zagrożeniem dla jęczmienia ozimego był Wirus żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV). Jest to najgroźniejsza choroba wirusowa przenoszona przez mszyce. Zarażone rośliny ulegają skarłowaceniu, żółknięciu i intensywnie się krzewią co zmienia pokrój rośliny i powoduje zmniejszenie plonów. Ponieważ nie ma możliwości zwalczania samego wirusa, należy szczególnie mocno obserwować uprawę i zwalczać szkodniki jak tylko się pojawią.

Na wielkość plonu wpływa także zjawisko wylegania. Występuje ono głównie przy intensywnym nawożeniu i niekorzystnych warunkach pogodowych  jak obfite ulewy i wiatr. Wśród zbóż jęczmień ozimy charakteryzuje się mniejszą odpornością na wyleganie, ze względu na delikatną budowę źdźbła. Tym bardziej należy więc wybierać odmiany jęczmienia ozimego o sprawdzonej odporności na wyleganie i bardziej sztywnej słomie. Większą odporność wykazują odmiany jęczmienia ozimego krótsze oraz dwurzędowe.

Odmiany jęczmienia ozimego o zróżnicowanej zimotrwałości

Jęczmień ozimy to gatunek, który przez długi czas w naszym kraju obarczony był dość dużym ryzykiem, gdyż jest to gatunek o stosunkowo małej zimotrwałości. Jednak w czasie kiedy następują zmiany klimatyczna a Polska coraz bardziej stepowieje, zimy stają się cieplejsze i łagodniejsze, uprawa jęczmienia ozimego staje się bardziej powszechna. Tegoroczna zima również się spowodowała poważnych szkód i żadne doświadczenie nie zostało zdyskwalifikowane.

W praktyce korzystnym rozwiązaniem może okazać się uprawa więcej niż jednej odmiany jęczmienia ozimego w danym gospodarstwie, o zróżnicowanej odporności. Zmniejsza to ryzyko strat w przypadku wystąpienia chorób czy silnych przymrozków.

Najpopularniejsze odmiany jęczmienia ozimego

Według danych PIORiN powierzchnia plantacji nasiennych z jęczmieniem ozimym utrzymuje się od kilku lat na stałym poziomie ok 5 tys. ha. Sukcesywnie zwiększa się natomiast udział odmian z Krajowego rejestru. Stanowią one obecnie 62% powierzchni wszystkich rozmnażanych w Polsce odmian. Odmiany jęczmienia ozimego wielorzędowe pastewne zajmowały 50% powierzchni natomiast udział odmian dwurzędowych pastewnych wyniósł 12%. Areał odmian z katalogu wspólnotowego CCA stanowił 38% powierzchni wszystkich rozmnożeń. Są to odmiany dostępne na polskim rynku, jednak nie badane w naszych warunkach klimatycznych i nie ma informacji na temat ich przydatności do uprawy w Polsce. Spośród odmian zarejestrowanych największy udział w nasiennictwie miały odmiany jęczmienia ozimego wielorzędowe pastewne: Jakubus (13,7%) i KWS Kosmos (13,2%) oraz odmiana dwurzędowa Aleksandra (5,1%).

Autor: mgr inż. Joanna Szarzyńska, COBORU w Słupi Wielkiej