Co znajdziesz w artykule?
Czy integrowana produkcja soi się opłaca? W ubiegłym roku obserwowano znaczny wzrost uprawy soi w systemie IP. Certyfikowana powierzchnia w 2023 r. wynosiła 780 ha (76 certyfikatów), natomiast w 2024 r. blisko 8000 ha (780 certyfikatów).
Płatności w ramach ekoschematu do integrowanej produkcji roślin są przyznawane, jeżeli rolnik prowadzi uprawy roślin zgodnie z metodykami IP zatwierdzonymi przez Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Metodyki IP dla roślin rolniczych opracowuje IOR-PIB przy współudziale instytutów badawczych, uczelni wyższych, COBORU oraz GIORiN. Zawierają one m.in. listę zabiegów i czynności obligatoryjnych z wymagalnością 100%.
Poniżej znajduje się wykaz poszczególnych punktów (10) z tej listy – z syntetycznym opisem najważniejszych zagadnień. Realizację wszystkich wymogów z listy obligatoryjnych czynności i zabiegów w systemie integrowanej produkcji należy udokumentować w notatniku integrowanej produkcji roślin.
Dni Pola Wialan. Jesienne trio – soja, kukurydza i międzyplony
Integrowana Produkcja soi – stosowanie co najmniej 4-letniej przerwy w uprawie soi na tym samym stanowisku
Soja najczęściej uprawiana jest po roślinach zbożowych, które pozostawiają pola wolne od chwastów. Ma to duże znaczenie, gdyż w początkowym okresie wschodów i rozwoju jest ona mało konkurencyjna w stosunku do obcych gatunków. Ponadto zboża pozostawiają stanowisko z mniejszą zawartością azotu. Zbyt duża zawartość tego składnika w glebie powoduje słabsze zawiązywanie bakterii brodawkowych, a także może prowadzić do wylegania roślin.
Soję można uprawiać w trzecim roku po oborniku i nie częściej niż co cztery lata na tym samym polu. Na glebach słabszych z powodzeniem może być uprawiana po okopowych w drugim roku po nawożeniu obornikiem (tylko przy optymalnym terminie siewu soi). Soję można też uprawiać po kukurydzy, jednak należy w tym przypadku zwrócić uwagę na następstwo herbicydów – do czasu siewu muszą one zostać rozłożone w glebie.
Integrowana Produkcja soi – zastosowanie odmiany właściwej dla danego rejonu uprawy
W doświadczeniach odmianowych COBORU w ramach PDO (porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego) na szeroką skalę testowane są odmiany soi zarówno z Krajowego rejestru (KR), jak również ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA) – w tym przypadku po uzasadnieniu wyboru danej odmiany zgodnie z celami IP.
Istotne jest, by każda odmiana soi, która trafia do uprawy w Polsce – niezależnie czy jest wpisana do KR, czy pochodzi z CCA – została przetestowana w doświadczeniach odmianowych przeprowadzonych na terenie naszego kraju w celu określenia długości wegetacji. Zasady prowadzenia doświadczeń PDO soi ustala COBORU wspólnie z KZPRiRB, określając liczbę i lokalizację badań oraz dobór odmian do doświadczeń. Na podstawie 2-letnich wyników zespoły PDO w poszczególnych województwach tworzą LOZ (Listę Odmian Zalecanych) z podziałem na odmiany: bardzo wczesne i wczesne, średnio wczesne, średnio późne, późne i bardzo późne.
Integrowana Produkcja soi – stosowanie przedsiewnych zabiegów uprawowych zgodnych z metodyką
Soja jest rośliną wymagającą stanowiska wolnego od chwastów oraz o uregulowanych stosunkach powietrzno-wodnych. Zabiegi uprawowe stosowane przed siewem soi można podzielić na trzy główne grupy: uprawa pożniwna wykonywana latem i wczesną jesienią, uprawa wykonywana jesienią oraz przedsiewne zabiegi wykonane wiosną. Przygotowując stanowisko do uprawy soi, należy pamiętać o staranności i terminowości. Szczegóły dotyczące poszczególnych zespołów upraw opisane są w metodyce.
Integrowana Produkcja soi – stosowanie zaszczepionego bakteriami brodawkowatymi kwalifikowanego materiału siewnego lub w kategorii standard w odpowiednim dla danego rejonu terminie, z właściwą normą i parametrami siewu
Soję należy obowiązkowo wysiewać z kwalifikowanego materiału siewnego lub w kategorii standard w ogrzaną glebę (minimum 8°C), w odpowiednim dla danego rejonu terminie i z właściwą normą i parametrami siewu. Nasiona należy zaszczepić bakteriami brodawkowymi, tj. dedykowaną szczepionką zawierającą bakterie Bradyrhizobium japonicum. Zakupić można gotowy i zainokulowany materiał siewny lub wykonać zabieg szczepienia we własnym gospodarstwie odpowiednim preparatem. Zaszczepienie nasion preparatem zawierającym te bakterie przyspiesza okres tworzenia brodawek korzeniowych, wpływając na przebieg symbiozy.
Integrowana Produkcja soi – odpowiednie nawożenie makro- i mikroelementami po wcześniejszej analizie zasobności gleby
Soja pobiera z gleby duże ilości składników pokarmowych, dlatego nawożenie tej rośliny powinno być obfite i jednocześnie dostosowane do wymagań pokarmowych i zasobności gleby. W związku z tym konieczne są aktualne (minimum 4-letnie) badania gleby pod kątem zawartości poszczególnych pierwiastków – głównie P, K i Mg oraz pH w celu oceny ewentualnego wapnowania. Soja dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi sama zaopatruje się w azot, niemniej na stanowiskach po zbożach oraz mniej zasobnych dodatkowa analiza N i jego ewentualne uzupełnienie jest wskazane.
Integrowana Produkcja soi – zastosowanie metod mechanicznych w powschodowym ograniczaniu zachwaszczenia
W systemie integrowanej produkcji soi wymagane jest mechaniczne powschodowe ograniczanie zachwaszczenia. Może być przeprowadzane za pomocą następujących zabiegów: bronowania plantacji od fazy 3-go liścia do okresu, kiedy rośliny soi osiągną około 15 cm wysokości (soja w fazie liścieni jest bardzo wrażliwa na uszkodzenia mechaniczne) oraz zastosowania opielaczy w międzyrzędziach (w przypadku odpowiednio szerokich międzyrzędzi).
Integrowana Produkcja soi – systematyczne monitorowanie od momentu wschodów do początku dojrzewania, minimum 1 x w tygodniu, występowania chorób (askochytoza, chwościk, antraknoza, fuzarioza, septorioza oraz rdza)
Właściwa diagnoza patogenów jest kluczowa w integrowanej ochronie i produkcji roślin. Kluczowe jest prawidłowe i możliwie wczesne zidentyfikowanie problemów związanych z pojawieniem się na plantacji soi sprawców chorób. W integrowanej produkcji wymagane jest prowadzenie od momentu wschodów systematycznego monitoringu występowania chorób przynajmniej 1 raz w tygodniu. Szczegółowe informacje z tego zakresu (główne choroby soi, źródła infekcji, warunki sprzyjające rozwojowi poszczególnych chorób oraz ich cechy diagnostyczne) opisane są szczegółowo w metodyce.
Integrowana Produkcja soi – systematyczne monitorowanie od momentu wschodów do początku dojrzewania, minimum 1 x w tygodniu, występowania szkodników (szkodniki glebowe, oprzędziki, mszyce, pachówka strąkóweczka) z zastosowaniem właściwych metod
Monitoring szkodników ma podstawowe znaczenie w określeniu składu gatunkowego i nasilenia na plantacji. Systematyczna obserwacja uprawy umożliwia bieżącą ocenę sytuacji i w razie konieczności pozwala na szybką reakcję. Monitoring jest podstawą do wyznaczenia progów ekonomicznej szkodliwości, czyli kluczowego elementu ochrony chemicznej. Ważne jest stosowanie właściwych metod i narzędzi do monitorowania konkretnych gatunków szkodników soi. W integrowanej produkcji wymagane jest prowadzenie od momentu wschodów systematycznego monitoringu występowania szkodników (czy powodowanych uszkodzeń) przynajmniej 1 raz w tygodniu. Szczegółowe informacje dotyczące terminów i odpowiednich metod ich monitorowania znajdują się w metodyce.
Integrowana Produkcja soi – stworzenie odpowiednich warunków do obecności ptaków drapieżnych, tj. ustawienie tyczek spoczynkowych w ilości przynajmniej 1 szt. na każde 5 ha plantacji
W ograniczaniu drobnych ssaków (gryzoni, zajęcy) oraz ptaków skuteczne są ptaki drapieżne bytujące w pobliżu plantacji. Aby umożliwić im obserwację, należy wzdłuż plantacji co kilkadziesiąt metrów rozmieścić tyczki spoczynkowe o wysokości minimum 3 m. Jest to wymóg obowiązkowy, pomimo występowania w pobliżu plantacji np. naturalnych wzniesień, drzew, słupów energetycznych itp. Tyczki muszą być umieszczone na certyfikowanej plantacji – oczywiście w miejscu nieutrudniającym prowadzenia czynności i zabiegów.
Integrowana Produkcja soi – umieszczenie „domków” dla murarek lub kopców dla trzmieli lub innych obiektów dla owadów zapylających w ilości przynajmniej 1 szt. na każde 5 ha
Pomimo faktu, że soja nie jest zbyt atrakcyjną rośliną dla zapylaczy, to w otaczającej agrocenozie znajdują się rośliny (w tym chwasty) stanowiące dla nich pożytek. Oprócz tego na soi występują mszyce wytwarzające pożywną dla nich spadź. Stąd konieczność dbałości o tę grupę owadów. Niemniej – zgodnie z obecną interpretacją – obowiązek umieszczania domków dla murarek i kopców dla trzmieli tyczy się całego gospodarstwa.
Integrowana Produkcja soi – uwagi:
Integrowana produkcja soi – na liście czynności i zabiegów obligatoryjnych brakuje punktu „Wykonanie co najmniej jednego zabiegu ograniczania agrofagów z wykorzystaniem biologicznego środka ochrony”. Lista powinna zostać w najbliższym czasie uzupełniona o ten wymóg – tym bardziej, że aktualnie w ochronie soi taka możliwość istnieje.
